وحید امیری فعال رسانه در یادداشتی نوشت: «مخبرون» بهمعنای «بهدست آوردن محصول» یا «جمعآوری ثمره نخل» است و ریشه در سنتها و فرهنگ کشاورزی مردم جنوب کشور دارد. مخبرون در بوشهر تنها یک فعالیت اقتصادی نیست، بلکه مراسمی اجتماعی و فرهنگی به شمار میآید که یادآور پیوند عمیق مردم این دیار با نخل و خرماست.
جایگاه خرما در اقتصاد بوشهر
بیش از ۳۳ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان بوشهر زیر کشت نخلستان قرار دارد و سالانه صدها هزار تن خرما از این استان برداشت میشود. خرما برای بوشهریها نهتنها یک محصول خوراکی، بلکه منبع اصلی معیشت و اشتغال است. از فروش محصول تازه گرفته تا صنایع تبدیلی همچون بستهبندی، شیرهگیری و تولید فرآوردههای متنوع، همه و همه نقش مهمی در چرخه اقتصادی این استان ایفا میکنند.
مردم بوشهر از دیرباز خرما را «نان دوم» خود میدانستند؛ زیرا این میوه پرانرژی در کنار ماهی و سایر فرآوردههای دریایی، سفره جنوب را غنی و پرقدرت میکرد. در شرایط سخت اقلیمی و گرمای شدید، خرما همچون ذخیرهای طبیعی برای تأمین قند و انرژی روزانه محسوب میشده است.
مراحل برداشت خرما
برداشت خرما یا همان مخبرون معمولاً از اوایل مردادماه آغاز و تا پایان مهرماه ادامه دارد. نخستین ارقام خرما که به بازار میآیند، شامل «خرمای زاهدی» و «خرمای کبکاب» هستند. سپس نوبت به برداشت خرمای «شکری»، «گنتار»، «خضراوی» و دیگر ارقام میرسد.
فرایند برداشت با بالا رفتن کارگران محلی یا همان «بَردَگها» از تنه بلند نخل آغاز میشود. آنان با استفاده از طناب یا ابزارهای سنتی چون «پَنگو» به بالای درخت رفته و خوشههای سنگین خرما را که گاه وزنی بیش از ۲۰ کیلوگرم دارند، جدا میکنند. این خوشهها سپس به زمین منتقل و برای تفکیک و بستهبندی آماده میشوند.
برداشت خرما کاری طاقتفرسا و پرخطر است. گرمای شدید هوا، ارتفاع بلند نخل و وزن زیاد خوشهها، همه از چالشهای این شغل هستند. به همین دلیل، کارگران برداشت خرما در بوشهر از مهارت و تجربهای ویژه برخوردارند و بسیاری از آنان این کار را نسلبهنسل به ارث بردهاند.
آیینها و رسوم محلی
مخبرون در فرهنگ بوشهر تنها یک کار کشاورزی نیست، بلکه با آیینها و رسوم اجتماعی همراه است. خانوادهها در زمان برداشت خرما دور هم جمع میشوند و علاوه بر کار دستهجمعی، به نوعی جشن محصول نیز برپا میکنند. زنان و کودکان در تفکیک خرما، شستوشو، تهیه شیره و بستهبندی مشارکت میکنند و مردان در برداشت و حمل خوشهها فعال هستند.
در بسیاری از روستاهای بوشهر، پس از برداشت نخستین خرما، سفرهای محلی پهن میشود که در آن خرمای تازه، نان محلی و چای جنوبی سرو میشود. این سفره نمادی از شکرگزاری برای محصول سالانه و فرصتی برای تقویت همبستگی خانوادگی و اجتماعی است.
چالشها و مشکلات برداشت خرما
با وجود اهمیت بالای خرما در اقتصاد بوشهر، مخبرون امروز با مشکلاتی مواجه است. از جمله این مشکلات میتوان به کمبود آب و شوری زمینها، آفتهایی چون سوسک سرخرطومی حنایی و ضعف در صنایع بستهبندی و صادرات اشاره کرد. بسیاری از کشاورزان هنوز مجبورند خرما را بهصورت فلهای بفروشند، در حالی که اگر صنایع فرآوری و بستهبندی مدرن گسترش یابد، ارزش افزوده بسیار بالاتری نصیب تولیدکنندگان خواهد شد.
علاوه بر این، کاهش نیروی کار بومی یکی دیگر از چالشهاست. بسیاری از جوانان روستایی تمایلی به کار سخت و پرخطر برداشت خرما ندارند و بهدنبال مشاغل شهری میروند. به همین دلیل در سالهای اخیر بخشی از نیروی کار برای مخبرون از استانهای دیگر جذب میشود.
ظرفیتهای توسعه
با وجود همه مشکلات، ظرفیتهای فراوانی برای توسعه برداشت خرما در بوشهر وجود دارد. ایجاد صنایع فرآوری، تولید محصولات متنوع مانند شکلات خرمایی، سرکه خرما، قند مایع خرما و همچنین توسعه صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس میتواند رونق تازهای به اقتصاد استان بدهد. از سوی دیگر، معرفی آیین مخبرون بهعنوان یک میراث فرهنگی ناملموس میتواند زمینهساز جذب گردشگر شود. تصور کنید تورهای گردشگری در فصل برداشت، بازدیدکنندگان را به نخلستانها بیاورند تا از نزدیک شاهد این آیین سنتی باشند؛ چنین اقدامی علاوه بر معرفی فرهنگ بوشهر، منبع درآمد تازهای نیز ایجاد خواهد کرد.
مخبرون در استان بوشهر جلوهای زیبا از پیوند مردم با طبیعت و نمادی از تلاش و همبستگی اجتماعی است. خرما، این میوه ارزشمند، نهتنها معیشت هزاران خانوار را تأمین میکند، بلکه بخشی جداییناپذیر از هویت فرهنگی و تاریخی این سرزمین است. اگرچه مشکلاتی همچون کمبود آب، آفات و ضعف در صنایع جانبی وجود دارد، اما با مدیریت درست و بهرهگیری از ظرفیتهای بومی و جهانی، میتوان آیندهای روشن برای نخلستانهای بوشهر و آیین باشکوه مخبرون رقم زد.
انتهای پیام/
نظر شما